Muzyka epoki romantyzmu obejmuje cały XIX wiek. Z tym że dzieli się ją na dwa okresy: romantyzm właściwy – I połowa XIX wieku oraz neoromantyzm – II połowa XIX wieku. Muzyce tej przyświecały dwa hasła pierwsze z nich: „Sztuka dla sztuki” co oznaczało, że muzyka nie była pisana czy komponowana na życzenie, ale wtedy, gdy artysta miał natchnienie. Miał za cal powrót do tego co naturalne, do korzeni kultury swojego narodu. Drugie hasło brzmiało: „Sztuka totalna” – muzyka miała za zadanie przemawiać różnorodnymi środkami wyrazu na raz np. barwą, słowem, dźwiękiem, aby w najszerszy sposób zobrazować uczucia człowieka.
Do najistotniejszych cech muzyki okresu romantyzmu należą:
– łączenie jej z literaturą i sztuką, co wiązało się z przerostem treści nad formą,
– modyfikowanie form wykształconych we wcześniejszych epokach,
– odwoływanie się do natury lub emocji targających człowiekiem,
– nawiązywanie do ludowości (związek muzyki z folklorem, używanie motywów muzyki ludowej),
– subiektywizm, indywidualizm twórców,
– rozwój instrumentacji i wirtuozostwa,
– powstawanie szkół narodowych (do polskiej należeli: Stanisław Moniuszko, Fryderyk Chopin i Zygmunt Noskowski).
„Straszny dwór” to tytuł najbardziej znanej, polskiej opery skomponowanej przez Stanisława Moniuszkę.
Powstanie jej datuje się na lata 1861-1864, czyli okres zaborów. Twórcą libretta jest Jan Chęciński. „Straszny dwór” posiada cechy zarówno romantyczne, jak i komediowe, całość na zabarwienie patriotyczne. Z tego właśnie powodu w czasach okupacji została zakazana przez rosyjskie władze. Premiera opery miała charakter manifestacji patriotycznej – odbyła się w Warszawie 28 września 1865 roku. Jest ona uważana za najlepsze działo Moniuszki i utwór XIX wieku.
Opera prezentuje tzw. idylliczny obraz życia w dworku szlacheckim oraz ideę patriotycznego obowiązku związanego, gotowości do zbrojnego wystąpienia przeciwko wrogom kraju. Pierwsze sceny, uwidoczniają konflikt pomiędzy chęcią prowadzenia spokojnego życia a patriotycznym obowiązkiem służenia Ojczyźnie. „Straszny dwór” jest jedną z głównych oper w Polsce. Cechuje ją harmonia, liczne występy grup scenicznych, bogata instrumentalizacja, integruje tradycyjne polskie pieśni i tańce np. mazurek, polonez. Oddaje wiernie tragicznego ducha ówczesnej epoki.